
Executieve functies zijn cognitieve vaardigheden die leren mogelijk maken, zoals aandacht, impulscontrole, werkgeheugen en probleemoplossend vermogen. Deze functies vormen de basis voor alle leerprocessen en zijn vooral belangrijk voor kinderen met een verstandelijke beperking. Door deze vaardigheden te trainen kunnen kinderen beter leren leren en meer profiteren van onderwijs.
Executieve functies zijn cognitieve vaardigheden die het brein gebruikt om informatie te verwerken, taken uit te voeren en gedrag te sturen. Deze functies maken het mogelijk om te leren, problemen op te lossen en doelgericht te handelen in dagelijkse situaties.
Er zijn vier hoofdcategorieën van executieve functies die essentieel zijn voor leren:
Voor kinderen met een verstandelijke beperking zijn deze functies extra belangrijk omdat ze vaak moeite hebben met het vasthouden van aandacht, het onthouden van opdrachten en het maken van plannen om taken uit te voeren. Deze vaardigheden vormen letterlijk de bouwstenen die nodig zijn om überhaupt tot leren te kunnen komen.
Executieve functies vormen de basis voor alle leerprocessen omdat ze bepalen of een kind informatie kan opnemen, verwerken en toepassen. Zonder deze vaardigheden kan een kind niet effectief leren, ongeacht zijn of haar intellectuele capaciteiten.
Bij kinderen met een matige tot ernstige verstandelijke beperking zijn executieve functies vaak onderontwikkeld. Hun prestaties op standaard testen komen daardoor vaak niet in de buurt van wat ze werkelijk kunnen. Dit betekent dat hun werkelijke leerpotentieel niet altijd zichtbaar wordt.
De executieve functies maken het verschil tussen wel en niet kunnen leren door:
Wanneer deze functies beter ontwikkeld zijn, kunnen kinderen meer profiteren van het onderwijs en hun dagelijkse activiteiten. Ze worden beter in staat om zelfstandig te functioneren en nieuwe vaardigheden te leren.
Executieve functies kunnen getraind worden door spelenderwijs leren en het gebruik van adaptieve systemen die aansluiten bij het niveau van elk kind. Educatieve games zijn bijzonder effectief omdat ze directe feedback geven en kinderen langer gemotiveerd houden.
Verschillende trainingsmethoden zijn beschikbaar:
Kinderen reageren vaak beter op speelse vormen van leren omdat ze daar plezier in hebben en langer volhouden. Zodra dezelfde taken in een speelse vorm op een tablet worden aangeboden, blijkt dat kinderen veel meer in hun mars hebben dan traditionele testmethoden laten zien.
Voor ouders is thuistraining een waardevolle aanvulling op schoolse activiteiten. Professionals kunnen gebruikmaken van gespecialiseerde programma’s voor professionele begeleiding in kinderdagcentra en het speciaal onderwijs.
Executieve functies ontwikkelen zich van eenvoudig naar complex, waarbij elk kind zijn eigen ontwikkelingstempo heeft. Individuele aanpassing is daarom nodig omdat de ontwikkelingsleeftijden van kinderen binnen dezelfde doelgroep enorm kunnen variëren.
De diversiteit binnen de doelgroep van kinderen met een verstandelijke beperking is groot. Sommige kinderen hebben meer uitdaging nodig, terwijl anderen juist baat hebben bij vereenvoudigde versies van dezelfde oefeningen. Deze verschillen maken verschillende niveaus noodzakelijk.
Adaptieve systemen spelen hierop in door:
Het is belangrijk om te beginnen op Level 0 met visuele ondersteuning, zoals vingerwijzingen, zodat elk kind begrijpt hoe een oefening werkt. Deze aanpak zorgt ervoor dat kinderen succeservaringen opdoen en gemotiveerd blijven om verder te leren. Door op het juiste niveau te beginnen en geleidelijk uit te breiden, kunnen alle kinderen profiteren van training van hun executieve functies.